Program ograniczania picia - oddziaływania indywidualne i/lub grupowe nakierowane na wypracowanie zdyscyplinowanego wzoru konsumpcji alkoholu, zgodnego z ustalonym wspólnie z terapeutą planem picia, zawierającym zestaw zasad dotyczących używania alkoholu (ilość, częstość, kontekst, czas i miejsce).

Grupy odbiorców:

- osoby pijące alkohol szkodliwie,

- osoby uzależnione od alkoholu, szczególnie:

• bez przeciwwskazań zdrowotnych dla używania alkoholu,

• nie akceptujące trwałej abstynencji jako celu terapii,

• w początkowej fazie uzależnienia,

• z mniejszym nasileniem objawów uzależnienia,

• doświadczające mniejszej ilości problemów związanych z piciem,

• lepiej funkcjonujące społecznie,

• młodsze.

Podczas konsultacji i sesji terapeutycznych pacjenci nie mogą być pod wpływem alkoholu.

Czas trwania programu: 8-12 tygodni, spotkania minimum raz w tygodniu.

Jeśli pacjent wyrazi zgodę na wspólną sesję z osobami bliskimi i pozwala na to jego sytuacja rodzinna zalecane są minimum dwa spotkania z pacjentem i członkami jego rodziny, celem których byłoby zapoznanie rodziny z zasadami programu, psychoedukacja, stworzenie środowiska sprzyjającego leczeniu.

Po ukończonym programie sesje indywidualne powinny odbywać się raz na kwartał, a monitoring telefoniczny raz w miesiącu (przez rok) – pod warunkiem uzyskania pisemnej zgody pacjenta na początku programu.

Pacjenci mogą ponownie zgłosić się ponownie, szczególnie w sytuacji zagrożenia lub powrotu do poprzednich wzorów picia.

Pacjenci, którzy w trakcie programu rozpoczęli farmakoterapię uzależnienia od alkoholu i ją kontynuują, powinni przez rok od zakończenia programu, zgodnie z zaleceniami lekarza, ale nie rzadziej niż raz na kwartał, uczestniczyć w konsultacjach z lekarzem psychiatrą.

Schemat postępowania terapeutycznego w programie ograniczania picia

Cele do uzyskania przez pacjenta w programie	Postępowanie terapeutyczne
Rozpoznanie aktualnego wzoru picia (ilość, częstość, kontekst, konsekwencje, czas i miejsce)	- ocena stanu zdrowia przez lekarza wraz z diagnozą nozologiczną - analiza wzoru spożywania alkoholu w kontekście funkcjonowania psychospołecznego - ocena nasilenia objawów uzależnienia z zastosowaniem skal diagnostycznych (np. SRUA, SADD, DSM-5) - ocena konsekwencji i korzyści związanych z piciem
Wybór celu pracy terapeutycznej	- analiza oczekiwań, potrzeb i motywacji pacjenta związanych ze zmianą wzoru picia - rozpoznanie/ocena przeciwwskazań - analiza szans powodzenia udziału w programie (np. test ADS Millera) - kwalifikacja do programu lub zalecenie podjęcia terapii w innych programach - ustalenie kontraktu i zasad współpracy w programie (m.in. abstynencja w dniu wizyt w poradni)
Zaplanowanie zmiany	- opracowanie indywidualnego planu ograniczenia picia: 1. Ustalenie ilości spożywanego alkoholu (maksymalna liczba porcji standardowych alkoholu wypijanych jednorazowo, w ciągu jednego dnia, w ciągu tygodnia, okazjonalnie; wyjątki, np. w sylwestra). W planie ustala się granice „nie do przekroczenia” a nie docelowe poziomy picia. 2. Ustalenie częstości picia (określenie maksymalnej liczby dni picia w tygodniu z zachowaniem przynajmniej dwóch dni abstynencji w tygodniu). 3. Wybór rodzaju spożywanego alkoholu (preferowane napoje alkoholowe niskoprocentowe oraz wybór alkoholu innego niż wcześniej używany, pod warunkiem, że będzie to napój o niższym stężeniu alkoholu). 4. Określenie tempa picia (np. opóźnianie momentu wypijania pierwszej porcji, picie powoli, małymi łykami, niedopijanie do końca porcji, picie napojów bezalkoholowych pomiędzy napojami alkoholowymi). 5. Określenie zasad dotyczących czasu i miejsca picia (np. nie rano, nie na czczo, nie w miejscu, w którym osoba dotychczas piła) oraz zasad dotyczących innych okoliczności picia (np. unikanie picia w samotności, w towarzystwie osób dużo pijących). 6. Ustalenie okoliczności i czasu wymagającego zachowania bezwzględnej abstynencji (np. prowadzenie pojazdów, opieka nad dzieckiem) 7. Identyfikacja sytuacji wysokiego ryzyka (załamania planu picia) i towarzyszących im stanów psychicznych. 8. Omawianie i uczenie się konkretnych technik behawioralnych i poznawczych zwiększających prawdopodobieństwo powstrzymania się od napicia alkoholu (np. „zatrzymaj się i pomyśl”). 9. Włączenie farmakoterapii w przypadku części pacjentów (nauka przyjmowania leków prowadzona przez lekarza psychiatrę oraz uwzględnienie i omówienie zaleceń lekarskich w planie picia).
Monitorowanie sytuacji związanych z piciem i zmianą oraz wzmacnianie samoskuteczności	- nauka samoobserwacji, rejestrowania i analizy sytuacji związanych z piciem - analiza sukcesów - planowanie nagradzania się - nagradzanie
Zapobieganie powrotom do destrukcyjnego wzoru picia	- analiza sytuacji ryzykownych - stworzenie strategii radzenia sobie z niepowodzeniem w realizacji planu picia - nauka umiejętności radzenia sobie z sytuacjami ryzyka - nauka alternatywnych sposobów spędzania czasu wolnego
Utrwalanie i monitoring wprowadzonych zmian	- plan na „wyjście” - monitoring po programie (spotkania raz na kwartał, rozmowa telefoniczna raz na miesiąc) - opcjonalnie inne treningi realizowane w placówce (np. asertywności, komunikacji, radzenia sobie z emocjami) - opcjonalnie kontynuowanie opieki terapeutycznej i/lub lekarskiej